Chùa Vĩnh Khánh là một di tích lịch sử, văn hóa nổi bật tại thị trấn Tam Sơn, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc, mang trong mình bề dày lịch sử và giá trị nghệ thuật độc đáo.
Lịch sử và kiến trúc chùa
Chùa Vĩnh Khánh được xây dựng từ thời Lý nhưng đã trải qua nhiều biến cố lịch sử dẫn đến tình trạng xuống cấp và thay đổi kiến trúc. Hiện tại, ngôi chùa còn lại, mang tên “Vĩnh Khánh tự”, được xây dựng vào thập niên 1970 của thế kỷ XX, nằm phía sau khuôn viên chùa cũ rộng lớn. Từ cuối thập niên đầu tiên của thế kỷ XXI, chùa Vĩnh Khánh đang được xây dựng lại thành một quần thể kiến trúc khang trang và hiện đại hơn.
Bảo vật của chùa – Tháp Bình Sơn
Tháp Bình Sơn, hay thường được gọi là tháp Then, là bảo vật quý giá nhất của chùa qua các thời kỳ. Đây là công trình kiến trúc độc đáo, được xây dựng hoàn toàn bằng gạch nung màu đỏ, mang nhiều giá trị lịch sử và nghệ thuật.
- Kết cấu và kích thước:
- Tháp được xây theo hình vuông, hiện còn lại 11 tầng (trước đây có thể có 13 tầng, vì phát hiện viên gạch tầng thứ 9 khắc chữ “thập tam tầng”).
- Cạnh đáy tháp: 4,45m, cạnh tầng 11: 1,15m.
- Tháp có khối trụ rỗng lòng, xây bằng gạch vuông 22cm x 22cm hoặc gạch chữ nhật 45cm x 22cm.
- Bên ngoài được ốp bằng gạch vuông 46cm x 46cm, với thiết kế đặc biệt để chân gạch gắn chặt vào lớp trụ tháp bên trong.
- Trang trí: Các tầng của tháp được chạm khắc tinh xảo với các họa tiết mang đặc trưng văn hóa Phật giáo như hình rồng, lá đề, hoa dây, sư tử hý cầu, tạo nên vẻ đẹp vừa trang nghiêm, vừa mềm mại.
- Niên đại: Tháp được cho là xây dựng vào cuối thế kỷ XIV và đã trải qua nhiều lần trùng tu, đặc biệt là đợt trùng tu lớn năm 1974, khi tháp được tháo dỡ hoàn toàn rồi lắp ráp lại.
Ý nghĩa văn hóa – lịch sử
Chùa Vĩnh Khánh và tháp Bình Sơn không chỉ là nơi thờ tự, mà còn là minh chứng sống động cho sự phát triển của Phật giáo và nghệ thuật kiến trúc qua các thời kỳ lịch sử Việt Nam. Ngôi chùa hiện đang tiếp tục được hoàn thiện, góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của vùng đất Vĩnh Phúc.
