Vị trí: Chùa Đông Lai, còn gọi là Chùa Bàn Giản, tọa lạc tại thôn Đông Lai, xã Bàn Giản, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc. Ngôi chùa nằm trong quần thể di tích nổi tiếng với lễ hội cướp phết mồng 7 tháng Giêng, thu hút đông đảo du khách và Phật tử mỗi năm.
Lịch sử hình thành chùa Đông Lai
Chùa Đông Lai, có tên chữ là Niết Bàn, được xây dựng trên nền nhà thờ Phật của ông Trần Minh, một quan văn dưới triều Lý. Khi cáo quan về quê, ông lập ngôi nhà thờ Phật tại thôn Đông Lai. Sau đó, ngôi nhà này được hiến cho làng và trở thành tiền thân của chùa Bàn Giản ngày nay.
- Thời gian xây dựng: Theo bia đá ghi lại, chùa được xây dựng vào năm 1706 (niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 2, đời vua Lê Duy Tông).
- Kiến trúc hiện tại: Mang phong cách thời Nguyễn, chùa chủ yếu được bảo tồn, chưa trải qua các đợt tu sửa lớn.
Kiến trúc đặc sắc của chùa Đông Lai
Kết cấu và không gian
- Chùa Đông Lai được xây dựng theo kiểu chữ Đinh, gồm 5 gian 2 trái.
- Mặt chính hướng về phương Nam, có 3 bộ cửa bức bàn bằng gỗ lim chạm trổ công phu, các gian còn lại được bưng ván kín.
- Phần mái: Chia thành hai phần với 8 mái, lợp ngói mũi hài. Các đầu đao cong vút gắn hình rồng chầu vào nhau, tạo hình như một bông sen nở.
- Gác chuông: Thiết kế hình vuông kiểu “Phương đình”, toàn bộ làm từ gỗ lim. Chuông đồng lớn nặng khoảng 100kg.
Tượng Phật và nghệ thuật điêu khắc
- Chùa Đông Lai hiện thờ tổng cộng 22 pho tượng Phật và 6 pho tượng tổ.
- Ba thế giới hình tượng:
- Tượng Phật: Bao gồm tượng Tam Thế, Tọa Sơn, Thích Ca, Phật Bà. Pho tượng Tọa Sơn bằng gỗ lớn nhất nằm ở trung tâm bệ thờ.
- Tượng Thiên thần: Bao gồm Ngọc Hoàng Thượng Đế, Ngọc Nữ, Đức Ông, và các tượng Hộ Pháp.
- Tượng Nhân thần: Các nhân vật liên quan đến Phật giáo như Trần Huyền Trang, Sa Tăng, Thị Kính và Tôn Ngộ Không.
- Nghệ thuật tạo hình: Các pho tượng thể hiện sự tôn kính và ngưỡng mộ của nhân dân với nhân vật Phật giáo và dân gian, được tạc tinh xảo, truyền tải chân thực tâm tư và nhân cách.
Trang trí nội thất
- Nội thất chùa tập trung nghệ thuật trang trí ở 7 bức y môn, khắc họa hình ảnh rồng bay, phượng múa, cá hóa rồng, và tùng lộc.
- Các hoành phi, câu đối, ban thờ Phật và y môn được bài trí hài hòa, tạo nên không gian trang nghiêm và nghệ thuật sâu sắc.
Nhà thờ tổ và khu lăng thờ
- Nhà thờ tổ: Xây dựng đầu thế kỷ XX, thờ các tượng Sư tổ, Tuyết Sơn, và Liễu Hạnh. Các tượng được tạc bằng gỗ mít, sơn son thếp vàng.
- Lăng thờ tự sư Lâm Thần: Cách khu chùa khoảng 500m, đây là nơi ghi dấu công lao của vị sư đã góp phần lớn trong việc tu tạo chùa Đông Lai.
Ý nghĩa văn hóa – lịch sử
Chùa Đông Lai không chỉ là nơi thờ Phật mà còn chịu ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo, Đạo giáo, và Nho giáo. Qua từng giai đoạn lịch sử, chùa phản ánh nền tảng tư tưởng xã hội Việt Nam và đánh dấu sự giao thoa văn hóa độc đáo.
- Thành tựu nghệ thuật:
- Nghệ thuật điêu khắc tượng Phật tại chùa Đông Lai được đánh giá cao, thể hiện tay nghề tài hoa của các nghệ nhân thời kỳ phong kiến.
- Các chi tiết trang trí từ gỗ đến đá đều mang đậm giá trị thẩm mỹ và tâm linh.
- Danh hiệu: Chùa Đông Lai được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng Di tích cấp Quốc gia năm 1992, ghi nhận giá trị văn hóa và lịch sử đặc biệt của ngôi chùa.
Lễ hội truyền thống
Hàng năm, vào ngày mồng 7 tháng Giêng, chùa Đông Lai và thôn Đông Lai tổ chức lễ hội cướp phết, thu hút hàng ngàn người tham gia. Đây là nét văn hóa độc đáo, góp phần giữ gìn và phát huy truyền thống dân gian.
Chùa Đông Lai – Điểm đến tâm linh nổi bật tại Vĩnh Phúc
Chùa Đông Lai là minh chứng sống động cho lịch sử và nghệ thuật Phật giáo Việt Nam. Với không gian yên bình, kiến trúc độc đáo và giá trị tâm linh sâu sắc, đây là điểm đến không thể bỏ qua đối với những ai muốn tìm hiểu văn hóa, chiêm bái và tận hưởng sự thanh tịnh của chốn thiền môn.
